ΨΥΧΟΣΩΜΑΤΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ

Αθήνα 22/11/19

ΨΥΧΟΣΩΜΑΤΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ

Σωματικά συμπτώματα-αυτοάνοσα

Δημήτρης Καστριώτης

Συστημικός ψυχοθεραπευτής

Περίληψη

Η πιθανή επίδραση του ψυχολογικού ανθρώπινου επιπέδου, όσο αφορά την εμφάνιση των σωματικών συμπτωμάτων και ασθενειών είναι κάτι που έχει βρεθεί στο ιατρικό προσκήνιο τις τελευταίες δεκαετίες. Πλέον θεωρείται ότι σε πολλές περιπτώσεις και όταν οι κλασσική ιατρική δεν μπορεί να δώσει άλλη εξήγηση, η ψυχολογία, αν και ξεχωριστή από τη βιολογία και τη φυσιολογία μπορεί να επιδράσει ως αιτιακός παράγοντας στην εμφάνιση ασθενειών. Το άρθρο, υιοθετώντας μια διαφορετική οπτική, προϋποθέτει ότι το ψυχολογικό και το σωματικό ανθρώπινο μέρος ΔΕΝ είναι ξεχωριστά ανθρώπινα κομμάτια που μπορούν σε κάποιες περιπτώσεις να συνδεθούν και να επηρεάσουν το ένα το άλλο (κυρίως η ψυχή το σώμα), αλλά οι δύο όψεις του ανθρώπινου ‘νομίσματος’ σε μια απόλυτη ολιστική κατάσταση αλληλοπεριχώρησης. Βασιζόμενοι σε ένα τέτοιο ανθρώπινο πλαίσιο όλες τις ασθένειες και τα σωματικά προβλήματα ούτε τα ‘γεννά’ το σώμα και ούτε κάποιες φορές το ψυχικό κομμάτι επιδρά ώστε να ‘γεννηθούν’ στο σώμα αλλά αντιθέτως είναι μια συνεχόμενη ολιστική (ψυχοσωματική) διαδικασία που ‘κατασκευάζει τα προβλήματα, έχοντας τα δικά της νοήματα.

Εισαγωγή

Ο όρος ‘ψυχοσωματικό’ είναι αρκετά δημοφιλής σήμερα και αναφέρεται στην συσχέτιση διαφόρων τύπων σωματικών συμπτωμάτων και ασθενειών με την ψυχική-νοητική-συναισθηματική κατάσταση του ανθρώπου. Η συγκεκριμένη συσχέτιση είναι μια σύγχρονη ιατρική θεώρηση η οποία υποθέτει ότι σωματικά προβλήματα και ασθένειες του ανθρώπου οι οποίες δεν έχουν οργανικές αιτίες (που εντοπίζονται από κλινικές και εργαστηριακές εξετάσεις) έχουν σαν αιτία το ψυχολογικό επίπεδο του ανθρώπου που ακολούθως διαταράσσει και τη σωματική υγεία.

Η ιατρική υπόθεση που ανέφερα πριν βασίζεται σε άλλη μία πιο ‘βαθιά’ υπόθεση, είτε αυτή είναι αντιληπτή είτε δεν είναι από τους επιστήμονες που ασχολούνται με αυτά: Ότι το σώμα και το ψυχολογικό κομμάτι του ανθρώπου είναι σίγουρα δύο ξεχωριστά συστατικά του ανθρώπου αλλά μπορούν, σε ορισμένες περιπτώσεις τουλάχιστον να συνδεθούν και να επηρεάσει το ένα το άλλο μετέπειτα.

Αν κάνουμε μια έρευνα στην βιβλιογραφία και στα σχετικά άρθρα στο διαδίκτυο, πιο πολύ δημοφιλής άποψη είναι η επίδραση του ψυχολογικού κομματιού στο σώμα και λιγότερο το αντίστροφο, δηλαδή ότι κάποια σωματική ασθένεια επιδρά στην ψυχολογία, αν και η άποψη αυτή είναι σε άνοδο. Να σημειώσω ότι έως και κάποιες δεκαετίες πριν δεν θεωρούταν ότι τα δύο αυτά μέρη του ανθρώπου είχαν κάποια σύνδεση. Το ψυχολογικό και σωματικό κομμάτι είχαν ξεχωριστά προβλήματα και ασθένειες.

Αδιαίρετο το ψυχοσωματικό

Ο τρόπος με τον όποια δουλεύω στην θεραπευτική μου πρακτική, πάνω σε τέτοια θέματα, στηρίζεται στην άποψη του αδιαίρετου σώματος-ψυχής, τα οποία όμως διακρίνονται. Το σώμα-ψυχή είναι ο άνθρωπος (μιλάω για την ‘κοσμική’ ψυχή, δεν με ενδιαφέρει εδώ- χωρίς να την αποκλείω- η θρησκειολογική της απόχρωση), ο άνθρωπος δεν έχει σώμα και ψυχή, αλλά είναι σώμα και είναι ψυχή.

Στα δημοσιευμένα άρθρα περί του θέματος, πολλοί προβάλλουν το αδιαίρετο σώματος-ψυχής, αλλά νομίζω με αντίληψη που δεν συμβαδίζει με την έννοια ‘αδιαίρετο’. Βασικά θεωρούν τα 2 αυτά μέρη είναι αυτόνομα (και όχι μαζί) και απλώς ότι το ένα επηρεάζει το άλλο, με μια χρονική υστέρηση, δηλαδή νοσεί η ‘ψυχή’ και μετά μπορεί να νοσήσει το σώμα, ή το αντίθετο.

Σωματικά και ψυχολογικά προβλήματα πάνε εντελώς μαζί

Όλα τα παραπάνω και την επιστημολογία που θα αναφέρω παρακάτω δεν τα βλέπω ως μια μακρινή φιλοσοφία αλλά ως μια βάση σκέψης, στην οποία στηρίζεται η πρακτική μου και τον τρόπο που μιλάω στην συνεδρία. Όταν έρχεται κάποιος και μου αναφέρει ότι έχει ένα πρόβλημα. π.χ. πολύ στρές (ψυχολογία), θεωρώ πως την ίδια στιγμή υπάρχει το αντίστοιχο αποτύπωμα στο σώμα του, μόνο που πολλές αυτό δεν φαίνεται με το μάτι μας. Ειδικότερα, εάν στον συγκεκριμένο άνθρωπο μετρηθούν οι τιμές της κορτιζόλης (που θεωρείται ότι σχετίζεται με το άγχος) στο αίμα του θα βρεθούν υψηλές, γεγονός που δεν φαίνεται βέβαια με το μάτι, ομοίως σε κάποιον με κατάθλιψη θα βρεθεί διατάραξη της χημικής ουσίας (νευροδιαβιβαστής) σεροτονίνης. Πιθανόν εάν τα ψυχολογικά συμπτώματα διατηρηθούν για καιρό να φανεί κάτι ορατό στο σώμα. Αλλά ας περιοριστώ στον συσχετισμό ψυχολογίας και στα σωματικά που φαίνονται (ασθένειες κλπ).

Πρέπει στο ψυχολογικό πρόβλημα να υπάρχει το αντίστοιχο σωματικό την ίδια στιγμή

Η άλλη κρίσιμη ιδέα στην δουλειά μου είναι ο παραπάνω τίτλος. Θα ήταν ‘παράδοξο’ και ‘καταστροφικό’ ίσως για τον άνθρωπο εάν δεν υπήρχε αυτή η ‘αυτόματη’ ισορροπία, δηλαδή διαταραχή στο σώμα-διαταραχή στην ψυχολογία, εάν συνεχίζουμε να στηριζόμαστε στην υπόθεση ότι αυτά είναι ένα. Ποτέ όμως δεν θα μάθουμε τι θα γινόταν στον άνθρωπο εάν δεν υπήρχε αυτή η σωματοψυχική αντιστοιχία, γιατί ο οργανισμός βγάζει αυτόματα και ακαριαία όλα αυτά, για προστατευθεί (όφελος) όσο μπορεί, με έναν δικό του τρόπο όμως που πολλές φορές δεν τον αντολαμβάνεται η κλασσική ιατρική.

Θεραπευτική αντιμετώπιση

Από την στιγμή που κάποιος στο γραφείο μου έρθει και μου αναφέρει ότι έχει κάτι σωματικό και οφείλεται από το άγχος του (πολλές φορές γίνονται παραπομπές από ‘κλασσικούς’ γιατρούς, μη βρίσκοντας κάτι αυτοί), εγώ πρέπει να δω το περιστατικό εντελώς ολιστικά και ‘εξισορροπιστικά’. Με απλά λόγια δεν προσπαθώ άμεσα και ‘κατασταλτικά’, θα έλεγα, να του μειώσω το άγχος γιατί υπάρχει και το σωματικό πρόβλημα παράλληλα, που δεν είναι να μένει ’μόνο’ του. Το συγκεκριμένο άγχος έχει μια κάποια ωφέλεια στην ψυχοσωματική του ενότητα από αυτή την άποψη, έτσι το ψυχολογικό και το σωματικό πρόβλημα πρέπει να υποχωρούν ’μαζί’, σιγά σιγά, ή αλλιώς το ψυχολογικό θέμα (άγχος) πρέπει να υπάρχει όσο υπάρχει η σωματική ασθένεια, όσο παράδοξο και ακούγεται αυτό. Ο θεραπευτικός διάλογος των θεραπευτών είναι το μέσο της ‘ολιστικής’ και όχι μονοδιάστατης θεραπείας του ασθενή.

Αυτοάνοσα

Σε συνέχεια των παραπάνω τα -θεωρούμενα σήμερα- αυτοαάνοσα είναι ψυχοσωματικής φύσης. Η επικρατούσα, σήμερα ιατρική άποψη για αυτά είναι ότι το ανοσοποιητικό μας σύστημα -από λάθος- επιτίθεται στον οργανισμό που συγχρόνως προστατεύει. Δεν είναι της παρούσης να αναπτύξω την θεωρητική μου θέση πάνω σε αυτό, που στηρίζεται σε ευρύματα της κλασσικής ιατρικής επίσης, τα οποία όμως είναι λιγότερα δημοφιλή και οι γιατροί δεν βασίζονται σε αυτά σήμερα.

Όπως και να έχει στην θεραπεία επιδιώκουμε την δημιουργία νοημάτων που μπορούν να δώσουν λόγους ύπαρξης σε αυτοάνοσα νοσήμετα, μια διαδικασία που μπορεί να βοηθήσει μέγιστα στην σωματική ίαση του θεραπευομένου.

* Επ’ουδενί το μεγάλο αυτό θέμα δεν εξαντλήθηκε στο πλαίσιο του άρθρου, απλώς είναι μια θεραπευτική πρόγευση.