Συστημική Ψυχοθεραπεία για ενήλικες

Το εργαλείο προσέγγισης της συστημικής θεραπείας είναι ο θεραπευτικός διάλογος, ένας ιδιαίτερος τρόπου διαλόγου, που λαμβάνει χώρα στην συνεδρία, ο οποίος δεν ομοιάζει με τους συνηθισμένους φιλικούς, οικογενειακούς, κ.α, διαλόγους που καθημερινά κάνουμε. Ο θεραπευτικός διάλογος περιλαμβάνει συζητήσεις και συνδέσεις που αφορούν όλο το σύστημα και τις σχέσεις μέσα σε αυτό, και όχι μόνο τον ατομικό εαυτό.

Επίσης ο θεραπευτικός διάλογος μπορεί να συνδυαστεί με ‘τελετουργίες’ και δράσεις μέσα στο γραφείο ή έξω στις κοινωνικές συναναστροφές. Επιπλέον να τονίσω ότι οι συζητήσεις και οι συνδέσεις που γίνονται στη θεραπεία περιλαμβάνουν και πρόσωπα εκλιπόντων, από την ευρύτερη οικογενειακή ιστορία του ατόμου. Συνήθως ένα απεικονιστικό εργαλείο (σε πίνακα) που χρησιμοποιούμε είναι το γενεόγραμμα (ευρέως γνωστό ως οικογενειακό δένδρο).

Για να γίνει αντιληπτό τι κάνει η συστημική θεωρώ θα ήταν χρήσιμο να γίνει μια σύγκριση και αντιπαράθεση με άλλες γνωστές ψυχοθεραπευτικές μεθόδους.

Η ψυχανάλυση θεωρεί πως τα προβλήματα πηγάζουν από κακές παιδικές εμπειρίες (κυρίως έως τα 5), . Θεωρεί ότι αυτές οι εμπειρίες μένουν στον ενδοψυχισμό μας και στο ασυνείδητο μας (απωθημένες) και μας εμφανίζονται με διαφορές μορφές διαταραχών και νευρώσεων ως ενήλικες.

Η γνωσιακή-συμπεριφοριστική ψυχοθεραπεία εστιάζει στις αρνητικές σκέψεις και τα γνωστικά λάθη που κάνουμε για τον εαυτό μας και που στην συνέχεια οικοδομούν ανάλογες δυσπροσαρμοστικές πεποιθήσεις, ακατάλληλα συναισθήματα και εν τέλη παθολογικά συμπτώματα.

Η ανθρωπιστική θεραπεία θεωρεί ότι το πρόβλημα έγκειται στο ότι ο άνθρωπος είναι γενικά αποξενωμένος από το συναίσθημα του και έτσι ο στόχος είναι να έρθει σε επαφή με αυτό και τον βαθύτερο του εαυτό..

Η θεραπεία Gestalt πιστεύει μεταξύ άλλων ότι η προσωπική ευθύνη των επιλογών μας είναι σημαντικός παράγοντας.

Όλοι οι παραπάνω τρόποι θεραπείας έχουν το κοινό σημείο ότι εστιάζουν στα άτομα (είναι ατομοκεντρικές), δηλαδή στους αναφερόμενους ασθενείς που έρχονται στο γραφείο και οι ειδικοί προσπαθούν να διορθώσουν και να θεραπεύσουν αυτή την ατομική ανεπάρκεια των πελατών τους. Θεωρούν ότι οι άνθρωποι πρέπει να δουλεύουν τα προβλήματα τους σε απομόνωση από το πλαίσιο τους (στο γραφείο του θεραπευτή τους) και μετά να σχετίζονται με το περιβάλλον τους.

Για τους συστημικούς θεραπευτές οποιοδήποτε σύμπτωμα-πρόβλημα που φέρει ο ασθενής θεωρείται ότι εκφράζει όλο το σύστημα των σημαντικών σχέσεων του (οι σημαντικοί μας άλλοι). Έτσι δεν έχει την έδρα του μόνο στο ασθενή, αλλά θεωρείται ότι αντανακλά την δυσλειτουργία του συστήματος, όπως ανέφερα και παραπάνω, είναι δηλαδή ένα συλλογικό-συστημικό πρόβλημα και όχι ατομικό, απλώς εμφανίζεται σε μια μορφή κωδικοποιημένου προβλήματος στον φερόμενο ασθενή (συνήθως σε ένα μέλος του συστήματος).

Δυο πράγματα θέλω να τονίσω σχετικά με αυτό που ανέφερα:

Πρώτον, συνήθως η οικογένεια και οι οικογενειακές σχέσεις είναι οι βασικες σημαντικές σχέσεις (σημαντικοί άλλοι) του καθενός μας (επίσης τα άτομα του φιλικού και του εργασιακού περιβάλλοντος), που μας διαμορφώνουν την ζωή και τον χαρακτήρα μας αλλά παράλληλα και εμείς συνδιαμορφώνουμε αυτούς.

Δεύτερον, όταν αναφέρω ότι το πρόβλημα είναι συλλογικό και ότι απλά υπάρχει στον φερόμενο ασθενή (πελάτη) δεν εννοώ ότι π.χ εάν ο πελάτης έχει κατάθλιψη και η υπόλοιπη οικογένεια έχει κατάθλιψη και δεν το ξέρει. Εννοώ ότι όταν έχουν ένα προβληματικό σχέσιακό σύστημα που φέρνει στρες, άγχος, ανησυχία, κτλ και τα προβλήματα δεν λύνονται λειτουργικά μένοντας ως έχουν βρίσκουν μια λύση/εξαέρωση/ισορροπία στην διαταραχή ενός (ή και περισσότερων) μέλους, του πιο ευαίσθητου ίσως σε ένα άλλο επίπεδο και του πιο δυνατού. Το σημείο που θέλω να τονίσω είναι ότι το συμπτωματικό μέλος, μέσω του προβλήματος του, ‘επιχειρεί’ να δώσει στον εαυτό του και στο σύστημα του ένα τρόπο επιβίωσης και εξισσορόπησης, διατηρώνατς την συνοχή του.

Π.χ, μια οικογένεια πρέπει να μείνει ενωμένη, παρόλα τα προβλήματα μεταξύ τους, για να αντιμετωπίσουν τα ψυχωτικά επεισόδια (όπως π.χ ψευδαισθήσεις) ενός μέλους τους. Μέσω αυτού του γεγονότος έχουν την ‘ευκαιρία’ να το φροντίζουν, να του δίνουν την φαρμακευτική του αγωγή, να τον πηγαίνουν στο γιατρό κλπ. Από αυτή την κοινή φροντίδα μπορεί να εκμεταλευτούν την εγγύτητα και συνεργασία, να βελτιωθούν και οι μεταξύ τους σχέσεις και εν τέλη να θεραπευτεί όσο μπορεί όλο το σύστημα.

Τα οικογενειακά συστήματα (αλλά και όλα τα συστήματα) έχουν την έμφυτη ροπή στο να μένουν σταθερά (όσο μπορούν) και να μην διαλύονται και να χάνουν την συνοχή τους,…έστω και με μια ‘ασταθή ισορροπια’, με πόνο, μιας και μια διαταραχή στο ένα μέλος της, σίγουρα φέρνει πόνο και στους υπόλοιπους. Θεωρούμε ότι το πρόβλημα αντιπροσωπεύει ιδιαίτερα κωδικοποιημένα νοήματα για αυτόν που το φέρει και το περιβάλλον του.

Ως εκ τούτου ο σκοπός της θεραπείας είναι να καταστεί υγιής, τόσο ο ίδιος όσο και το σύστημα του, χωρίς την ανάγκη να υπάρχει το ‘δεκανίκι’ του συγκεκριμένου πρόβληματος. Η θεραπευτική μας μέθοδο είναι όπως είπαμε διαλογική προσπαθούμε να προσεγγίσουμε, συνεργατικά και διαλεκτικά, αυτά τα κωδικοποιημένα νοήματα των διαταραχών/προβλημάτων, να τα κατανοήσουμε και να τα δούμε με διαφορετική ματιά., μια θεραπευτική ματιά. 

Η σημερινή συστημική-οικογενειακή διαδικασία ΔΕΝ εννοεί ότι όλη η οικογένεια ή ένα μέρος της οικογενείας πρέπει να βρίσκεται στη συνέδρια. Γίνεται ατομική συστημική θεραπεία και συμβουλευτική στο πρόσωπο που έχει έρθει στο γραφείο, εμπεριέχοντας στους θεραπευτικούς διαλόγους και τα άλλα μέλη της οικογενείας που συνδέονται με τα αναφερόμενα συμπτώματα. Είναι εντυπωσιακό και το βλέπουμε στη δουλειά μας, πως αλλάζει η οικογενειακή ζωή κάποιου που είναι σε θεραπεία.