Συμβουλευτική οικογένειας

Στη συστημική προσέγγιση τέτοια συμπτώματα (αλλά και όλα τα άλλα), δεν θεωρούνται παθολογίες αλλά τρόποι άμυνας, καταφυγές, ή καλυτέρα μηχανισμοί εξισσορόπησης του οργανισμού, και του συστήματος που ανήκει, από τις αγχογόνες και φοβικές συνθήκες που απειλείται είτε πραγματικά είτε φαντασιακά, σε μια διαφορετική γλώσσα και λογική από την κλινκή και ψυχιατρική παθολογικοποίηση. Ως εκ τούτου η προσέγγιση και η μέθοδο θεραπείας γίνεται με ένα διαφορετικό τρόπο. Γίνεται μια από κοινού σύνθεση και ‘κατασκευή’ νοημάτων ζωής και σχέσεων, τα οποία βοηθούν να ρυθμιστούν οι αυτόματοι και μη-συνειδητοί ‘δυσλειτουργικοί τρόποι καταφυγής σε λειτουργικότερους, χωρίς να προκαλούν πια πόνο στους θεραπευόμενους αλλά και στα οικεία τους πρόσωπα. Το εργαλείο μας είναι ο θεραπευτικός διάλογος.

Βέβαια, όπως μπορούμε να παρατηρήσουμε σε ανθρώπους, κάποια συμπτώματα είναι παγιωμένα και είναι αρκετά φιλόδοξο να έλεγα ότι μπορούν να λυθούν μόνο με την χρήση του θεραπευτικού διαλόγου (αν και πολλές φορές μπορεί να γίνει ακόμη και αυτό). Έτσι έχω πάντα συνεργασία με ψυχίατρο για την καλύτερη δυνατή και ολιστική θεραπευτική αντιμετώπιση.

Παρομοίως με ένα ανάλογο σκεπτικό και πρακτική με τα προηγούμενα, τέτοιες συναισθηματικές διαταραχές, όπως η κατάθλιψη, που είναι πολύ δημοφιλής σήμερα, θεωρούνται ότι έχουν νοήματα που θέλουν να δώσουν κάτι ‘ωφέλιμο’, στον άνθρωπο και στο σύστημα του, έτσι παράδοξα προσπαθούν να εξισσοροπήσουν το άτομο και να διατηρηρήσουν το σύστημα του ενωμένο.

Ως εκ τούτου τα παραπάνω δεν είναι ‘ωμές’ ψυχοπαθολογίες αλλά τρόποι αντιμετώπισης ‘προσωπικών αδιεξόδων’ (που οι άλλοι συχνά δεν αντιλαμβάνονται), που μπορούν να νοηματοδοθούν ως προσωπικές ικανότητες, και δικαίωμα (ασυνείδητα) να μπορεί κάποιος να αισθάνεται και να δρα έτσι.

Πραγματικά το ‘δικαίωμα’ κάποιου να είναι μελαγχολικός,  καταθλιπτικός, κλπ, για μακρύτερο χρονικό διάστημα από τα όρια που έχει θέσει η επιστήμη στην σημερινή δυτικοποιημένη κοινωνία μας, δεν είναι ανεχτό.

Η δουλειά που κάνουμε σε τέτοιες συναισθηματικές διαταραχές στοχεύει, πέρα από τον ενδοψυχισμό καθ’αυτόν του ασθενή, στις κοινωνικές πεποιθήσεις και πρακτικές που ταράζουν, περιορίζουν και πολλές φορές διογκώνουν το πρόβλημα.

Ζούμε υποχρεωτικά σε κοινωνίες που όπως είπα έχουν απόψεις και αντιλήψεις (και διαφορετικές κάθε εποχή). Δεν τις αρνούμαστε, ίσως δεν σηκώνουμε ‘δική μας σημαία’, αλλά βρίσκουμε τρόπους να ισορροπήσουμε «ανάμεσα στα δυο πυρά»: στις κοινωνικές και εσωτερικές μας επιταγές. Αυτό κάνει η θεραπευτική μου δουλειά.

Η διαδικασία του πένθους στην ζωή είναι από τις σημαντικότερες μεταβάσεις του ανθρώπου, μια και περνά σε μια ζωή χωρίς τον άνθρωπο που έφυγε. Είναι σημαντικό για τον θεραπευόμενο να βιώνει και να περνά κάποια στάδια  πένθους, αποφεύγοντας ‘δυνατές’ άμυνες που ο άνθρωπος υψώνει μπροστά του σε τέτοιες καταστάσεις, για προστασία αρχικά αλλά που παράλληλα δυσκολεύουν την ζωή του και τις σχέσεις του. Απώλειες που μένουν ‘αθρήνητες’, μυστικές από άλλα οικογενειακά μέλη (όπως παιδιά) αναγύρουν μελλοντικά προβλήματα σε αυτούς αλλά και σε επόμενες γενεές.

Η ψυχοθεραπεία βοηθά στην επιτυχέστερη μετάβαση των σταδίων πένθους, στην νοηματοδότηση τους και στην αποφυγή εμμένουσων δυσλειτουργιών.

Τα ζευγάρια τα βλέπουμε επίσης με έναν ‘συστημικο’ τρόπο κατανόησης. Θεωρώ ότι το βασικό κυτταρο της κοινωνιας μας είναι τα ζευγάρια-συντροφική σχέση, παρόλα αυτά δίνεται ένα δυσανάλογο αξιακό βάρος στα παιδιά (δηλαδή ότι αυτά έχουν πρώτα σημασία και μετά όλα τα άλλα). Θεωρώ πάλι ότι αυτή η ‘αντιστροφή’ της ιεραρχίας, που μετατρέπουν την συντροφική σχέση με πιαδιά, σε μια απλή γονεϊκή σχέση είναι ένας κύριος αιτιώδης παράγοντας  οικογενειακών δυσλειτουργιων. Αυτό νομίζω δεν είναι ένα λάθος των ανθρώπων αλλά μια ενστικτώδη και αυτόματη καταφυγή (άμυνα) στην αγωνία, που συνήθως ακολουθεί τα ζευγάρια.
Στην πρακτική μου συνήθως ξεκινώ να δουλεύω με την μεταξύ τους επικοινωνία καθώς και με το πως σχετίζονται με τους υπόλοιπους ‘σημαντικούς άλλους της ζωής τους’ και συνεχίζοντας με βαθύτερα σχεσιακά και υπαρξιακά συναισθήματα και αγωνίες, οι οποίες πολλές φορές «καθοδηγούν» και «υπαγορεύουν» τωρινούς δυσλειτουργικούς τρόπους επικοινωνίας και σχέσης.

Πολλές φορές θεραπεία ζεύγους γίνεται και με το ένα μέλος από το ζευγάρι, δεν είναι ανάγκη αν δεν γίνεται να είναι και οι δυο (συνήθως οι άνδρες είναι διστακτικοί σε τέτοιες διαδικασίες). Όταν το ένα μέλος δουλεύει στο γραφείο δουλεύει και το άλλο μαζί!

Σήμερα είναι ένα συχνό φιαινομενο στα ζευγάρια. Έχει κυρίως την μορφη προβλημάτων στυτικοτητας και εκσπερμάτωσης στους άνδρες καθώς και «οργασμικότητας» στις γυναίκες. Η κυριαρχη αντίληψη της εποχής μας σχετικά με αυτά ηταν ότι οι λόγοι είναι βιολογικοί και φυσιολογικοί (φυσιολογία). Τώρα πλεον μια αυξημένη μερίδα της επιστημονικής κοινότητας, καθώς και του κόσμου, πιστεύουν ότι η ‘ψυχολογία’ είναι ένας βασικός παραγοντας σε τέτοια θέματα. Μάλιστα σημερα συζητιεται  ‘λαϊκά’ αλλά και ‘επιστημονικά’ σαν βασική αιτία το αυξανομενο στρες λόγω των ρυθμών της εποχής.

Εμείς με την συστημική ματιά μας το πάμε παρακάτω και δεν επαναπαυόμαστε σε τέτοιες μονοδιάστατες αιτίες (θα έχετε διαπιστώσει πιθανόν ότι με στρες ‘αλλοι λειτουργούν) αλλά ανιχνεύουμε τα ιδιαίτερα νοήματα και μηνύματα που υπάρχουν σε τέτοιες καταστάσεις και αφορούν τόσο τα ζευγάρια, όσο και όλο το οικογενειακό πλαίσιο.

Με ανάλογο σκεπτικό θεωρώ ότι τέτοιες καταστάσεις προσπαθούν να εκπέμψουν μηνύματα και νοήματα στο άτομο αλλά και στο περιβάλλον του σχετικά με τη ζωή του τις επιδίωξεις του (και τις οικογενειακές), με τα πράγματα και τις καταστάσεις που θέλει να αποφύγει και να προστατευτεί, ή τουναντίον θέλει να συνδεθεί. Και όλα αυτά επαναλαμβάνω σε ένα αυτόματο και ασυνείδητο επίπεδο.

Έτσι το βιολογικό και «ιατρικοποιημένο» μοντέλο κατανόησης και θεραπείας τέτοιων προβλημάτων σήμερα δεν αρκεί για τέτοιου είδους θεραπείας και μάλλον έχει χρεοκοπήσει. Σήμερα οι τολμηροί μελετητές του 21^ου αιώνα έχουν αλλάξει το μοντέλο θέασης των πραγμάτων στηρίζοντας το σε ένα βιο-ψυχο-κοινωνικό μοντέλο νοημάτων.

Μια απλή βιολογική εξήγηση της παχυσαρκίας, ότι π.χ πάσχει από θυροειδή, ή μια ‘ιδιοσυγκρασιακή’ ότι π.χ. απλώς ‘τρώει πολυ και δεν γυμνάζεται’, δεν είναι σίγουρα αρκετές για να καλυφθεί το φαινόμενο και οι προκλήσεις του. Αν πάψουμε να βλέπουμε αυτά τα φαινόμενα ως απλά νοητικά και γνωσιακά λάθη ή βιολογικές και τυχαίες ανωμαλίες, ή πάλι υπεραπλουστευτικα ως παιδικές απωθήσεις (ψυχανάλυση), μπορούμε να δουλέψουμε συστημικά: Την διατροφή σε ένα πλαίσιο νοημάτων ζωής και σχέσεων. Η δουλειά μας σε αυτά είναι η μετατροπή  των ασυνείδητων συγκινησιακών νοημάτων σε συνειδητά νοήματα, όπου τα διατροφικά θέματα έχουν άμεση θέση μέσα σε αυτά.